*
«Τα θεμέλια του διοικητικού δικαίου είναι η αρχή της νομιμότητας και η έννοια του κράτους δικαίου. Η αρχή της νομιμότητας υπονοεί ότι η εκτελεστική εξουσία διέπεται από το δίκαιο, ότι το κράτος υπόκειται και αυτό στους νόμους που παράγει, είναι υποχρεωμένο και αυτό να εφαρμόζει το δίκαιο όπως και κάθε άλλος που βρίσκεται στην επικράτεια»
|γέννηση της δημόσιας διοίκησης|
Η εμφάνιση και η ανάπτυξη της διοίκησης συνδέεται αναπόσπαστα με την εξέλιξη της παραγωγής. Από τη στιγμή που εμφανίζεται η συνεργασία στην παραγωγή, εμφανίζεται και η διοίκηση στην αρχή όχι σαν ξέχωρη ειδική λειτουργία αλλά με περιορισμένο περιεχόμενο δεμένη με την παραγωγή. Σιγά σιγά η διοίκηση ξεφεύγει από την κοινότητα, παύει να υπάρχει σαν αυτοδιοίκηση και αναδεικνύεται σε ξέχωρη από την παραγωγή ειδική λειτουργία.
Αν και η διοίκηση συνδέεται με την παραγωγική διαδικασία και πιο συγκεκριμένα με τις σχέσεις παραγωγής ,διοικητικές σχέσεις και σχέσεις παραγωγής δεν ταυτίζονται πάντοτε .Μόνο όταν οι διοικητικές σχέσεις διεισδύουν στην άμεση παραγωγή, δηλαδή στο βαθμό που η διοικητική εργασία εκδηλώνεται σαν παραγωγική εργασία, τότε μόνον οι διοικητικές σχέσεις είναι σχέσεις βάσης.
Ξεκινώντας από έναν ορισμό της ιδιοκτησίας όχι μόνο σα νομικής σχέσης, αλλά και σαν κοινωνικής σχέσης και της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας σαν σχέσης εκμετάλλευσης της εργασίας από το κεφάλαιο, είναι ξεκάθαρο πως το κεφάλαιο είναι αυτό που διοικεί στα πλαίσια του καπιταλισμού ακριβώς γιατί αυτό διαθέτει τα μέσα παραγωγής. Στα πλαίσια του καταμερισμού της εργασίας που απομακρύνει όλο και πιο έντονα τον εργαζόμενο από τα μέσα παραγωγής και από το προϊόν της εργασίας του , η πνευματική εργασία- και συνεπώς η διοικητική- διαχωρίζεται από τη χειρωνακτική , ενώ τόσο η πνευματική όσο και η χειρωνακτική εργασία κατατέμνονται. Έτσι η διοίκηση ασκείται από το κεφάλαιο ενώ εξαφανίζεται από τους εργαζόμενους.
Ποιο είναι το περιεχόμενο της διοικητικής λειτουργίας; Η διοικητική λειτουργία κινείται σε ένα λίγο πολύ καθορισμένο κύκλο. Με άλλα λόγια υπάρχουν λειτουργίες που ασκούνται από οποιοδήποτε υποκείμενο που διοικεί σε ένα οποιοδήποτε αντικείμενο που διοικείται. Τα στοιχεία της διοίκησης είναι ο προγραμματισμός (προετοιμασία και λήψη της απόφασης , οργάνωση , διεύθυνση, έλεγχος , ρύθμιση/συντονισμός).Αυτά τα στοιχεία της διοίκησης αλλά και γενικότερα η διοικητική δραστηριότητα αναπτύσσονται σε ορισμένα συστήματα διοίκησης ή σε ορισμένες μορφές οργάνωσης που διαχωρίζονται ανάλογα με τη μορφή ιεραρχίας που κυριαρχεί σε αυτές.
Το κράτος όπως και η διοίκηση είναι γέννημα ορισμένων κοινωνικών συνθηκών. Δεν υπήρξε από πάντοτε και συνεπώς θα εκλείψει με την εξάλειψη των συνθηκών που το γέννησαν. Το κράτος γεννήθηκε από τις συνθήκες που δημιουργήθηκαν στην κοινωνία ,από την αύξηση της παραγωγικότητας ,συνεπώς την εμφάνιση υπερπροϊόντος και τη διαμόρφωση των κοινωνικών τάξεων. Το κράτος είναι λοιπόν γέννημα της κοινωνίας σε μια ορισμένη βαθμίδα της ανάπτυξης της.
Η μαρξιστική αντίληψη είναι αντικρατιστική, θεωρεί το κράτος μορφή οργάνωσης της κοινωνίας κάτω από την κυριαρχία της άρχουσας τάξης και σαν μηχανισμό καταπίεσης αυτής της τάξης. Το κράτος αποτελεί «μια παρασιτική απόφυση που τρέφεται σε βάρος της κοινωνίας» . Γ ια τον προσδιορισμό του κράτους είναι καθοριστικός ο ρόλος των παραγωγικών σχέσεων ενώ αντίστροφα το κράτος και συνολικότερα το εποικοδόμημα επιδρούν με την σειρά τους στην οικονομική βάση της κοινωνίας.
Το κράτος δεν ταυτίζεται με την πολιτική εξουσία, το κράτος είναι μέρος της πολιτικής εξουσίας. Επίσης το κράτος δεν ταυτίζεται με τον κρατικό μηχανισμό που είναι ένα σύστημα οργάνων και ατόμων μέσω τω οποίων ασκούνται η εξουσία και οι λειτουργίες του κράτους. Πιο ειδικά το αστικό κράτος πέρα από τις μορφές που μπορεί να έχει είναι το βασικό όργανο της πολιτικής εξουσίας της αστικής τάξης ,η δικτατορία αυτής της τάξης.
|δημόσια διοίκηση και διοικητικό δίκαιο|
Εδώ ερχόμαστε και στη δημόσια διοίκηση. Η δημόσια διοίκηση έχει να εκπληρώσει ορισμένους στόχους . Αυτός είναι ο λόγος ύπαρξης της. Έτσι η δημόσια διοίκηση αποτελεί ταυτόχρονα εργαλείο για την πραγματοποίηση των στόχων του αστικού κράτους. Αν τώρα θέλουμε να τοποθετήσουμε τη δημόσια διοίκηση στα σύγχρονα καπιταλιστικά κράτη μέσα στα πλαίσια του κλασσικού διαχωρισμού σε νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική εξουσία, με την πιο στενή έννοια η δημόσια διοίκηση αποτελεί ένα τμήμα της εκτελεστικής εξουσίας ενώ με την πιο πλατειά περιλαμβάνει όλο τον κρατικό μηχανισμό και όλες τις λειτουργίες του αστικού κράτους.
Το δίκαιο που διαμορφώνει και καθορίζει τη λειτουργία και οργάνωση της δημόσιας διοίκησης είναι παραδοσιακά το διοικητικό δίκαιο. Στο βαθμό που η κοινωνία συνιστά μια αγορά, ο κρατικός μηχανισμός υλοποιείται σαν η γενική, απρόσωπη θέληση ,σαν η εξουσία του δικαίου. Στην πραγματικότητα το δίκαιο και η αυθαιρεσία συνδέονται πολύ στενά. Το σύγχρονο διεθνές δίκαιο παραδείγματος χάριν περιέχει ένα πολύ σημαντικό ποσοστό αυθαιρεσίας(καταστολή, πόλεμος κλπ) αλλά ακόμα και στο ίδιο το ευνομούμενο αστικό κράτος η υλοποίηση του δικαίου, πραγματοποιείται για τον κάθε πολίτη με τις δικές του «διακινδυνεύσεις και κινδύνους».Τελικά, ισχύει η ρήση του Μαρξ ότι το δίκαιο του ισχυρότερου είναι και αυτό δίκαιο. Κατά συνέπεια, όταν μας παρουσιάζουν τη νομική σχέση σαν οργανωμένη και καλορυθμισμένη σχέση, ταυτίζοντας έτσι το δίκαιο με τη νομική τάξη, λησμονούν ότι στην πραγματικότητα η ρύθμιση δεν είναι παρά τάση και τελικό αποτέλεσμα(που δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί) αλλά ποτέ αφετηρία και προϋπόθεση της νομικής σχέσης.
Υποστηρίζουμε λοιπόν την άποψη ότι το δίκαιο είναι το σύνολο των σχέσεων που αντιστοιχεί στα συμφέροντα των κυρίαρχων τάξεων και διαφυλάσσει τα συμφέροντα αυτά με την οργανωμένη βία. Το κράτος δεν είναι τίποτε άλλο από όργανο ταξικής κυριαρχίας, όργανο καταπίεσης μιας τάξης από μία άλλη. Η δημόσια εξουσία ενισχύεται τελικά στον βαθμό που οξύνονται οι ταξικές αντιθέσεις. Οι δημόσιοι υπάλληλοι αποκτούν ξεχωριστή ιερότητα και ασυλία καθώς εξαγοράζονται άμεσα από την άρχουσα τάξη.
Κατά τον Μαρξ, η οργάνωση της δημόσιας διοίκησης είναι ένας ιδιαίτερος διοικητικός μηχανισμός, αποξενωμένος από την κοινωνία, ο οποίος υπηρετεί τα συμφέροντα της άρχουσας τάξης, προστατεύει τις κυρίαρχες σχέσεις ιδιοκτησίας, διασφαλίζει την αναπαραγωγή του κυρίαρχου κοινωνικο-οικονομικού συστήματος. Η δομή του στηρίζεται στις αρχές της ιεραρχίας και του συγκεντρωτισμού. Το σύστημα περιλαμβάνει διάφορες διοικητικές βαθμίδες εκ των οποίων κάθε κατώτερη υπάγεται σε μια ανώτερη. Στο τελευταίο σημείο όμως της ιεραρχίας ο γραφειοκράτης δεν υπάγεται πια σε κανέναν. Εδώ προκύπτει όξυνση της αυθαιρεσίας.
Οι κατώτερες διοικητικές βαθμίδες για την διεκπεραίωση του έργου τους στηρίζονται στις εντολές και τις οδηγίες που παίρνουν από τους ανωτέρους τους. Οι ανώτεροί τους με τη σειρά τους σχηματίζουν άποψη για τα δημόσια πράγματα και λαμβάνουν αποφάσεις με βάση τις πληροφορίες που τους παρέχουν οι κατώτερες βαθμίδες. Ωστόσο , οι τελευταίες εξακολουθούν να ερμηνεύουν τον κόσμο με βάση τις προκαθορισμένες από την ηγεσία γενικές αρχές και αντιλήψεις τις οποίες θεωρούν δεδομένες και συνεπώς δεν τις θέτουν υπό αμφισβήτηση. Ως εκ τούτου η διοίκηση χάνει σταδιακά την ικανότητα να αντιμετωπίζει τα κοινωνικά προβλήματα. Όταν όμως αποκαλύπτεται αυτή η ανικανότητα η τυπική αντίδραση είναι είτε η αποσιώπηση του προβλήματος είτε η επίριψη των ευθυνών στους πολίτες.
Το φαινόμενο αυτό είναι απότοκο του διαχωρισμού μεταξύ των επιμέρους συμφερόντων και του καθολικού καθεαυτό και δι’εαυτό συμφέροντος. Σε κάθε κοινωνία όπου κυριαρχεί ο ανταγωνισμός των ατομικών συμφερόντων, το προβαλλόμενο ως γενικό-κοινό συμφέρον δεν μπορεί παρά να είναι αναπόφευκτα ένα πλασματικό, τυπικά γενικό συμφέρον. Οι δε γενικοί κανόνες του διοικητικού δικαίου είναι μία αφαίρεση από την πολυμορφία των κοινωνικών φαινομένων και συνεπώς δεν μπορούν να παρακολουθήσουν τις ανάγκες της κοινωνίας.
|αντ’αυτού..|
Ο κομμουνιστικός μετασχηματισμός της κοινωνίας θα αντικαταστήσει το μηχανισμό διοίκησης ανθρώπων από τον μηχανισμό διαχείρισης πραγμάτων-παραγωγικών διαδικασιών. Μια απελευθερωτική πρακτική δεν μπορεί να στηριχτεί στην κατάληψη του κράτους, αλλά στην κατάργηση, το τσάκισμά του. Δεν είναι δυνατόν ένας μηχανισμός δομημένος με το DNA της εκμετάλλευσης και της καταπίεσης να μετατραπεί σε μηχανισμό κοινωνικής χειραφέτησης. Ειδικά το σημερινό αστικό κράτος, είναι ακόμη πιο απίθανο να διευκολύνει κάτι τέτοιο ακόμη κι αν βρεθεί στα χέρια των επαναστατικών δυνάμεων, ακόμη κι αν αλλάξει ο κτήτοράς του. Με ποιες μορφές και δομές, με ποιους μηχανισμούς θα οργανωθεί, θα διευθυνθεί μια κοινωνία πέραν του καπιταλισμού και της αγοράς;
Δεν είναι μόνο η μεγάλη επαναστατική αλλαγή που είναι ασύμβατη και ανταγωνιστική με το υπάρχον αστικό κράτος. Είναι φενάκη να πιστεύει κανείς ότι διαχειριζόμενος κυβερνητικά αυτό το κράτος και το πλαίσιο των αγορών, της ΕΕ, της μισθωτής σκλαβιάς είναι δυνατόν να υπηρετήσει τα λαϊκά συμφέροντα, να βελτιώσει την κατάσταση των νέων, να επιστρέψει σε εποχές «κράτους πρόνοιας» -το οποίο παρεμπιπτόντως δεν ήταν παρά ένα διάλειμμα κάποιων δεκαετιών και εφαρμόστηκε πάνω σε ένα υπόβαθρο συλλογικών δικαιωμάτων που είχαν παραχωρηθεί σε μια περίοδο που η ισορροπία δυνάμεων ήταν λιγότερο ευνοϊκή για το κεφάλαιο. Φενάκη, στρουθοκαμηλισμός ή σκόπιμη απόκρυψη μιας πραγματικότητας δεν αλλάζει χωρίς ριζικές τομές κι αποφασιστικές συγκρούσεις.
Το κράτος και το γενικότερο κοινωνικοπολιτικό στάτους με το οποίο συνυφαίνεται δημιουργούν απέναντι στις δυνάμεις που επιθυμούν και αγωνίζονται για μια αντικαπιταλιστική, χειραφετητική προοπτική αλλά και στον κόσμο της εργασίας συνολικά ένα αδιαπέραστο τείχος. Πώς θα το υπερβούμε; Ορισμένοι απαντούν: με μια επαναστατική έφοδο, κάποτε, όταν ωριμάσουν οι υποκειμενικές προϋποθέσεις, μια έφοδο που θα αντικαταστήσει τη δικτατορία της αστικής τάξης με τη δικτατορία του προλεταριάτου. Άλλοι καταθέτουν μια διαφορετική οπτική: εδώ και τώρα, με αντιεμπορευματικούς και αυτοδιαχειριστικούς πειραματισμούς, τοπικές αντιεξουσίες, χώρους ελευθερίας και αυτοδιεύθυνσης – δηλαδή με πρωτοβουλίες που ξεκινούν σήμερα και, αν γενικευτούν, θα διαμορφώσουν ένα άλλο υπόδειγμα κοινωνικής οργάνωσης.
Υπάρχει βάση και στις δύο απόψεις, καμιά από τις δύο, όμως, διατυπωμένη απόλυτα, δεν απαντά στη σημερινή πραγματικότητα. Για να απαντήσουμε στο σημερινό κράτος, τον σημερινό τρόπο οργάνωσης της αστικής εξουσίας, χρειάζονται πολύ περισσότερα πράγματα. Ποιος πιστεύει ότι το σύστημα σήμερα κινδυνεύει από τη φαντασίωση της επανάστασης, από μια εξέγερση που όσο νομοτελειακή κι αν παρουσιάζεται άλλο τόσο παραπέμπεται στο υπερπέραν, από έναν κομουνισμό που μοιάζει με προφητεία; Με αυτή την έννοια, είναι αναγκαίο να αναζητηθεί μια στάση και μια πρακτική που θα συνδυάζει τρία πράγματα. Και που μόνο αν τα συνδυάσει θα γίνει πρακτική χιλιάδων και εκατομμυρίων κι όχι μειοψηφιών, θα αντέξει στο χρόνο και δεν θα σβήσει όπως οι φωτοβολίδες, θα οδηγήσει σε απελευθερωτική νίκη.
Πρώτον, χωρίς συνολική ανατροπή, κατάργηση, τσάκισμα του αστικού κράτους, ένα τσάκισμα που θα συνοδεύεται από την κατάργηση της ιδιωτικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής, της μισθωτής εκμετάλλευσης και της συμμετοχής σε ιμπεριαλιστικούς μηχανισμούς τύπου ΕΕ, χωρίς ένα τέτοιο επαναστατικό άλμα -που προφανώς δεν είναι μονόπρακτο- δεν μπορεί να υπάρξει χειραφετητική προοπτική, δεν μπορεί να καλυτερέψει η ζωή των ανθρώπων.
Δεύτερον, αυτό το άλμα δεν θα έρθει ποτέ αν υποχωρούμε στις καθημερινές αναμετρήσεις με τον ταξικό αντίπαλο -πώς να πείσεις για ένα μεγάλο σκοπό, αναρωτιόταν ο Μαρξ, αν υποχωρείς σε αυτές τις αναμετρήσεις;- αν δεν το προετοιμάζεις από τώρα, αν δεν τεκμηριώνεις την ανάγκη και τη δυνατότητά του, αν δεν το επιταχύνεις, αν δεν οξύνεις τις αντιθέσεις, αν ο σκοπός σου - μια σύγχρονη, κομμουνιστική απελευθέρωση της ανθρωπότητας- δεν γίνεται, μέτρο και κριτήριο της καθημερινής πρακτικής σου.
Τέλος, σε επίπεδο κράτους και εξουσίας εκτός από όσα ήδη αναφέρθηκαν, πρέπει να βάλουμε στην εξίσωση κι έναν ακόμη παράγοντα. Οι εργαζόμενες και καταπιεζόμενες μάζες δεν είναι σήμερα όπως ήταν τον 19ο αιώνα ή στις αρχές του 20ού. Είναι πολύ πιο μορφωμένες, συχνά έχουν πιο δημιουργικό ρόλο στην εργασία, έχουν στα χέρια τους το διαδίκτυο και τις σύγχρονες επικοινωνίες, είναι πολίτες του κόσμου, μιας τρομακτικά κοινωνικοποιημένης και διεθνοποιημένης παραγωγής – άρα έχουν την αυτοπεποίθηση και τις ικανότητες να διαχειριστούν την παραγωγή και την κοινωνία συνολικά χωρίς αφεντικά και καταπιεστικές δομές. Αυτή η τάση ήρθε στο προσκήνιο στις πλατείες, την αραβική άνοιξη, το καταλάβετε το Γουόλ Στριτ, το Ουισκόνσιν μα και σε πολλούς εργατικούς αγώνες ή εξεγερσιακές στιγμές. Αυτήν υπογραμμίζουν και το αίτημα για άμεση δημοκρατία αλλά και το σύνθημα «εργάτη μπορείς χωρίς αφεντικά, χωρίς εσένα γρανάζι δε γυρνά», που το φωνάζει ένα πρωτόγνωρα πλατύ φάσμα.
Ιδού, λοιπόν, η πρόκληση που πρέπει να απαντηθεί από το κίνημα της εποχής μας για να απαντηθεί η πρόκληση του σύγχρονου καπιταλισμού: θα δημιουργηθούν από σήμερα θεσμοί-όργανα έκφρασης κι επιβολής της λαϊκής θέλησης, θεσμοί μια ανταγωνιστικής δυαδικής εξουσίας, έμβρυα ενός άλλου τρόπου οργάνωσης και διεύθυνσης της κοινωνίας, που και τις νέες δυνατότητες των σύγχρονων ανθρώπων θα αντανακλούν και την τάση για κατάργηση του αστικού κράτους θα αποτυπώνουν; Πρέπει να δοκιμάσουμε τώρα να στοχαστούμε πάνω στην εμπειρία των σοβιέτ και των εργατικών συμβουλίων αλλά και πάνω στα λατινοαμερικάνικα και ζαπατίστικα πειράματα.
| Γιατί όμως και με ποιο σκοπό; |
Για να χτίσουμε από σήμερα προπλάσματα μια άλλης συγκρότησης και διεύθυνσης της κοινωνίας, μιας άλλης μορφής εξουσίας, για να δώσουμε το στίγμα, την προσομοίωση αυτής της κοινωνίας και εξουσίας. Μιας εξουσίας εργατικής που ως συνολική κατάσταση θα προέλθει μετά από το επαναστατικό άλμα και που δεν θα είναι εξουσία με την κλασική καταπιεστική έννοια του όρου: θα είναι μισο- και αντι-εξουσία. Εξουσία των πολλών, που πλέον θα καθορίζουν τις ζωές τους, έναντι των λίγων εκμεταλλευτών και καταπιεστών, που τις όριζαν ως χτες. Εξουσία με ημερομηνία λήξης, καθώς πρέπει να υπάρχει για να ωθεί τα πράγματα προς μια κοινωνία ελεύθερα συνεταιρισμένων παραγωγών, που θα έχει απαλλαγεί από κάθε λογής καταπιεστές κι εκμεταλλευτές, άρα δεν θα χρειάζεται κάποιο ειδικό μηχανισμό ενάντιά τους ή ενάντια στους πολίτες της, που θα αναπτύξει ποιοτικά τις έννοιες της δημοκρατίας και των ελευθεριών πολύ πιο πέρα από τις αστικές ελευθερίες που έχουμε γνωρίσει και από τη γενίκευση της άμεσης δημοκρατίας -που ασφαλώς χρειάζεται και είναι και εφικτή-, μια κοινωνία χωρίς τάξεις, καταπίεση, αλλοτρίωση και εξουσία.
Γιατί τελικά ο αγώνας των καταπιεσμένων, των εργατών δεν είναι απλώς αγώνας κατά της κεφαλαιοκρατίας με σκοπό τον έλεγχο του κράτους. Βάση της προλεταριακής επανάστασης είναι η καταστροφή των οργανωμένων δυνάμεων του κράτους και η βίαιη εξαφάνιση τους με τις οργανωμένες δυνάμεις του προλεταριάτου. Και ο αγώνας αυτός δε θα τελειώσει πριν καταστραφεί ολόκληρος ο κρατικός μηχανισμός. Αυτός είναι ο σκοπός του. Η οργάνωση της πλειοψηφίας δείχνει την υπεροχή της καταστρέφοντας την οργανωμένη βία της μειοψηφίας που εξουσιάζει στην κοινωνία.
*άρθρο από το περιοδικό του σχήματος
