Φοιτητικές εστίες ... μία πονεμένη ιστορία!

Η φοιτητική μέριμνα είναι ίσως από τα πρώτα κομμάτια του εκπαιδευτικού συστήματος που πλήττει ο νόμος Διαμαντοπούλου-Αρβανιτόπουλου και η συνολική πολιτική που κυβέρνηση – Ε.Ε – Δ.Ν.Τ εφαρμόζουν.  Αυτή η πολιτική μόνο στόχο έχει να φορτώσει την κρίση τους στις πλάτες του κόσμου της εργασίας και της νεολαίας που θα βρει μπροστά της έναν εργασιακό μεσαίωνα, διαλύοντας εργασιακά δικαιώματα, τσακίζοντας κάθε ίχνος κοινωνικής πρόνοιας, ξεπουλώντας εν τέλει τον δημόσιο πλούτο και βασικά κοινωνικά αγαθά στο μεγάλο κεφάλαιο. Στο κομμάτι της φοιτητικής μέριμνας, όπως και για κάθε μας ως τώρα κατάκτηση, ήταν οι κοινωνικοί και νεολαιίστικοι αγώνες της μεταπολίτευσης που διεκδίκησαν και πέτυχαν να μπορούν να σπουδάσουν τα παιδιά που προέρχονται από τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα. Διάφορες κρατικές παροχές που συνοψίζονταν κάτω από τον γενικό τίτλο «φοιτητική μέριμνα», όπως οι εστίες, η δωρεάν σίτιση, τα δωρεάν συγγράμματα και οι εκπτώσεις στις μετακινήσεις (πάσο) κατοχύρωναν ουσιαστικά αυτό το δικαίωμα των κατώτερων τάξεων στη μόρφωση.

Βέβαια, το τωρινό χτύπημα στη φοιτητική μέριμνα δεν είναι καινούργιο φρούτο της κρίση, αποτελεί συνέχεια όλων των προσπαθειών που στα πλαίσια της συνθήκης της Μπολόνια, έχουν γίνει με κατεύθυνση τη διαρκώς εντεινόμενη επιχειρηματικοποίηση της λειτουργίας του πανεπιστημίου. Πρώτος τους στόχος στην προσπάθεια ιδιωτικοποίησης της παιδείας ήταν και είναι οι φοιτητικές εστίες, γιατί πραγματώνουν το αυτονόητο δικαίωμα στα παιδιά της εργατικής τάξης να σπουδάσουν με αξιοπρέπεια, καλύπτοντας τις ανάγκες τους για δημόσια και δωρεάν σίτιση και στέγαση και γιατί είναι ένας επικερδής χώρος επενδύσεων τόσο για κάποιον ιδιώτη όσο και για τα νέα «Πανεπιστήμια Α.Ε.» που ετοιμάζουν. Η κατάσταση που επικρατούσε στις εστίες μέχρι σήμερα ήταν πολύ προβληματική, με ασυντήρητα κτίρια, ελάχιστα δωμάτια συγκριτικά με τις πραγματικές ανάγκες, χρόνια υποστελέχωσης και αντικατάστασης του δημόσιου προσωπικού με ενοικιαζόμενο προσωπικό στα σύγχρονα σκλαβοπάζαρα των εργολάβων και προσπάθειες επιβολής   ενοικίων και αντιδραστικών εσωτερικών κανονισμών.

Τώρα δε ο νόμος Διαμαντοπούλου-Αρβανιτόπουλου θεσμοθετεί πλήρως την ιδιωτικοποίηση της φοιτητικής μέριμνας, καθώς προβλέπει τη δημιουργία ενός «ν.π.ι.δ. (νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου) που θα λειτουργεί με τη μορφή Α.Ε.» και θα διαχειρίζεται την περιουσία των ιδρυμάτων και το ποιες φοιτητικές παροχές θα δίνονται και με ποια κριτήρια, ενώ οι λέξεις «δωρεάν», «δημόσια», «σίτιση», «στέγαση» είναι απούσες. Επίσης, βάσει νόμου η διαχείριση των εστιών σε οικονομικό και διοικητικό επίπεδο περνά εξολοκλήρου στα αντίστοιχα πανεπιστημιακά ιδρύματα, ενώ μέχρι πρότινος τις συνδιαχειρίζοτναν με το πρώην ΕΙΝ (Εθνικό Ίδρυμα Νεότητας) – νυν ΙΝΕΔΙΒΙΜ (Ινστιτούτο Νεολαίας και Δια Βίου Μάθησης) και τα οικονομικά κονδύλια προέρχονταν κυρίως από κρατικές δαπάνες μέσω του ΕΙΝ. Αναγκάζουν τα πανεπιστημιακά ιδρύματα να αναλάβουν όλα τα έξοδα των εστιών τη στιγμή που όχι μόνο δεν τους δίνουν επιπλέον κονδύλια γι αυτό το νέο έργο, αλλά τους μειώνουν στο ελάχιστο την κρατική χρηματοδότηση και επιλέγουν να τους κόψουν 70% στο περιβόητο κούρεμα του χρέους το  Μάρτη του 2012.

Τα άμεσα αποτελέσματα αυτών ήδη τα ζούμε. Ήδη περιορίστηκαν οι κάρτες σίτισης χιλιάδων φοιτητών, ήδη κόπηκαν χιλιάδες δωρεάν συγγράμματα απαραίτητα για τις σπουδές μας καθώς και υλικοτεχνικός εξοπλισμός εργαστηρίων, απολύονται χιλιάδες εργαζόμενοι, ενώ κάποια εστιατόρια και εστίες έκλεισαν! Επιπλέον, φοιτητές από πολλά πανεπιστημιακά ιδρύματα πλέον δεν έχουν ούτε καν το δικαίωμα υποβολής αίτησης εισδοχής σε κάποια εστία, όπως γινόταν παλαιότερα. Για παράδειγμα, στην Αθήνα όπου βάσει νόμου οι εστίες περνούν αποκλειστικά στη διαχείριση των πανεπιστήμιων, οι φοιτητές των έξι από τα εννέα πανεπιστήμια (Πάντειο, Γεωπονικό, Χαροκόπειο, ΤΕΙ Αθήνας, ΤΕΙ Πειραιά, ΠΑ.ΠΕΙ.) μένουν χωρίς εστία. Η εστία της ΦΕΑ και της ΦΕΕΜΠ μέχρι πριν την ψήφιση του νόμου στέγαζαν φοιτητές από όλες τις σχολές, ενώ τώρα επιτρέπεται να στεγάζουν φοιτητές μόνο από την ΑΣΟΟΕ και το ΕΜΠ αντίστοιχα. Επίσης, η ΑΣΟΕΕ επικαλούμενη οικονομική ανεπάρκεια έκλεισε την εστία στη Δροσοπούλου, η οποία σαν κτίριο επαναλειτούργησε λίγες μέρες μετά από ιδιώτη με ενοίκιο 200 € το μήνα, ενώ κάποιοι οικότροφοί της μεταφέρθηκαν στην εστία της ΦΕΑ - που κι αυτή πλέον πέρασε στη διοίκηση της ΑΣΟΟΕ - ενώ άλλοι έμειναν στο δρόμο ή στο ενοίκιο

Κάποιες εστίες - εστιατόρια θα κλείσουν ή θα καταρρεύσουν καθώς πρόκειται για παλιά και ασυντήρητα κτίρια, ενώ όσες απομείνουν θα λειτουργούν κάτω από ένα νέο καθεστώς που καμία σχέση δεν θα έχει με το ρόλο της φοιτητικής μέριμνας να προσφέρει στα παιδιά της εργατικές τάξης τη δυνατότητα να σπουδάσουν. Αλλά θα αποτελεί ένα νέο πεδίο κερδοφορίας για το κεφάλαιο και τις επιχειρήσεις εντός και εκτός των πανεπιστημιακών τειχών και θα λειτουργεί εναρμονισμένα με την ιδιωτικοποίηση και την εντατικοποίηση των σπουδών μας συνολικότερα. Οι εστίες θα λειτουργούν με όρους αγοράς, με όρους κόστους-οφέλους, όπου τα κόστη θα μεταφέρονται σταδιακά στους φοιτητές και στις οικογένειές τους, μετατρέποντάς τες σε «ξενοδοχεία» για όσους μπορούν να καταβάλουν το απαιτούμενο ποσό. Έτσι, είναι πολύ πιθανό ιδιώτες να αναλάβουν εξ ολοκλήρου τη λειτουργία τους με ό,τι αυτό συνεπάγεται (ενοίκια, απουσία κάθε συνδικαλιστικής παρέμβασης κλπ).

Επιπλέον, ετοιμάζουν νέους εσωτερικούς κανονισμούς όπου πέρα από τα οικονομικά ανταποδοτικά κριτήρια εισάγονται και πολύ αυστηρά ακαδημαϊκά κριτήρια εισδοχής και παραμονής στις εστίες. Ενοίκια της τάξης των 80 ευρώ, αναλυτικές βαθμολογίες κάθε χρόνο, εκδιωγμός φοιτητών σε περιόδους διακοπών για να επινοικιαστούν τα δωμάτια σε τουρίστες, αλλά τώρα σκοπεύουν να επιβάλλουν αναβαθμισμένα τέτοια κριτήρια παντού.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η εστία της Καλαμαριάς στη Θεσ/νίκη, όπου το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας την ανέλαβε, αλλάζοντας εντελώς τον εσωτερικό κανονισμό. Ο καινούριος κανονισμός προβλέπει μέγιστο όριο διαμονής τα «ν» έτη σπουδών, επιτρέπει στους φοιτητές να παραμένουν για το πρώτο έτος μόνο και να κάνουν εκ νέου αίτηση τη νέα χρονιά, αναγκάζοντάς τους να εγκαταλείπουν το δωμάτιό τους το καλοκαίρι, κ.ά. Για να μπορέσουν δε να κάνουν αίτηση για παραμονή στην εστία θα πρέπει να έχουν περάσει το 60% των μαθημάτων του αντίστοιχου έτους, ανεξάρτητα από την κοινωνικοοικονομική τους θέση. Αυτό είχε φέτος σαν αποτέλεσμα να πεταχτούν στο δρόμο 11 οικότροφοι της εστίας, ενώ τελικά έμειναν άδεια 20 δωμάτια της ίδιας εστίας! Προτιμούν να μείνουν κενά δωμάτια, αρκεί να επιβάλλουν το νέο εσωτερικό κανονισμό «τιμωρώντας» αυτούς που δεν προσαρμόστηκαν και «παραδειγματίζοντας» τους υπόλοιπους. Ενώ, μετά από αντιδράσεις του φοιτητικού συλλόγου ο πρύτανης δήλωσε ότι «οι περιπτώσεις θα εξεταστούν ξεχωριστά και θα ληφθούν υπόψη τα κοινωνικά κριτήρια ώστε να παρακαμφθεί ο νόμος», προσπαθώντας να διασπάσει τα ενιαία συμφέροντα του συλλόγου και να διασπείρει ατομιστικές και απολογητικές αντιλήψεις.

Ο εσωτερικός κανονισμός είναι, λοιπόν, εκείνο το έγγραφο που καθορίζει το πώς ο εκάστοτε διαχειριστής θέλει να λειτουργεί η εστία: κριτήρια εισδοχής και παραμονής, ενοίκια και εγγυήσεις, περιορισμοί στο χρονικό διάστημα παραμονής ακόμα και παραχώρηση δωματίων και ολόκληρων ορόφων για «φιλοξενίες» - ενοικιάσεις  (6^ος όροφος στην Α’ ΦΕΠΑ, 14^ο κτήριο  στη ΝΕΕΜΠ). Καταργεί στην πράξη το δικαίωμα στη δωρεάν στέγαση και μετατρέπει τον χαρακτήρα της φοιτητικής μέριμνάς από κοινωνικό δικαίωμα σε εμπορεύσιμη παροχή. Βέβαια, πολιτικά ενεργοί εστιακοί σύλλογοι, μέσα από συλλογικές και μαχητικές κινητοποιήσεις μέχρι και πολύμηνες καταλήψεις, έχουν καταφέρει να μπλοκάρουν πολλές πτυχές του, καταφέρνοντας κανένας φοιτητής να μην πληρώσει ούτε 1€ για τη παραμονή του στην εστία, να μην εφαρμοστεί το ν+2 όριο παραμονής και να μπλοκάρουν διάφορες επιχειρηματικές βλέψεις του πανεπιστήμιου και του ΕΙΝ μέσα στις εστίες.

Το κράτος επιλέγει να αδιαφορεί για το γεγονός ότι οι υπάρχουσες εστίες έχουν σοβαρά προβλήματα συντήρησης και καλύπτουν ελάχιστους φοιτητές σε σύγκριση με το συνολικό αριθμό όσων έχουν πραγματικά ανάγκη (μόλις 3% των φοιτητών στεγάζονται σε εστίες πανελλαδικώς). Η ανέγερση νέων εστιών ώστε να καλυφθούν οι πραγματικές ανάγκες των φοιτητών και η συντήρηση των υπαρχουσών δομών που έχουν τεράστια προβλήματα προφανώς δεν υπάρχουν στα σχέδιά του.

Είναι ξεκάθαρο το σχέδιο της κυβέρνησης να καταργήσει το δημόσιο και δωρεάν χαρακτήρα της φοιτητικής μέριμνας και να την παραχωρήσει εξ ολοκλήρου στο ιδιωτικό κεφάλαιο. Γι αυτό απ’ εδώ και πέρα θα πρέπει να υπερασπιστούμε όσα δίκαια μας ανήκουν! Να ενδυναμώσουμε την πολιτική δράση του συλλόγου μας, με βάσει τις ανάγκες μας και να συνδέσουμε τους αγώνες μας με τους υπόλοιπους φοιτητικούς και εστιακούς συλλόγους.

Είναι πλέον κάτι παραπάνω από αναγκαίο να δοθεί άμεση και μαζική απάντηση από το φοιτητικό κίνημα στις αλλαγές που προωθούνται για να προσαρμοστεί η εκπαίδευση και οι εστίες στις ανάγκες της αγοράς. Εμείς θεωρούμε αναγκαία τη σύσταση ενός ενιαίου δημόσιου φορέα διαχείρισης για όλες τις εστίες ανεξάρτητα από τα πανεπιστήμια, που θα χρηματοδοτείται από τον κρατικό προϋπολογισμό και που θα εξασφαλίζει εστία για όλους τους φοιτητές που το έχουν πραγματικά ανάγκη σύμφωνα με κοινωνικά – οικονομικά και όχι ανταποδοτικά κριτήρια. Δε βλέπουμε σαν λύση τα επιδόματα ενοικίου και τις ενοικιάσεις δωματίων σε ξενοδοχεία (παραμόνο έως ότου ανεγερθούν νέες εστίες και συντηρηθούν οι υπάρχουσες), αφού προωθούν τον ατομικό δρόμο, κρατούν τους φοιτητές έξω από τις συλλογικές διαδικασίες και άρα διεκδικήσεις και είναι δύσκολο να ελεγχθεί η διαδικασία και τα κριτήρια με την οποία αυτά θα δίνονται. Η λύση που προτείνουμε ως αποτελεσματικότερη, είναι τα χρήματα να διατίθενται για την κατασκευή νέων εστιών και τη διαμόρφωση υπαρχόντων κτιρίων της περιουσίας των πανεπιστημίων, τα οποία μένουν ανεκμετάλλευτα, σε εστίες και τη συντήρησή τους.