Ο ρόλος της ΕΕ στη διάλυση του Ελληνικού πανεπιστημίου

Χωρίς αμφιβολία, βρισκόμαστε σε μια εποχή στην οποία επιχειρείται μία ισοπεδωτική αναδιάρθρωση του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος. Κανείς δε μπορεί ν’ αδιαφορεί όταν αποφασίζουν για τον ίδιο, χωρίς τον ίδιο.

Είναι απολύτως αναγκαίο για αρχή να δούμε ποιές είναι οι βασικές αλλαγές που επιχειρείται να συντελεστούν. Από ποιούς και για όφελος ποιανών προωθούνται. Κι από τα στοιχεία αυτά, να καταλάβουμε με ποιά κριτήρια αποφασίζονται, και τί τύπου εκπαίδευση και κοινωνία προωθούν.

Αξονας της έρευνας αυτής είναι το δίχως άλλο η Ευρωπαϊκή Ένωση, οι συνθήκες που υπογράφησαν και οι συναντήσεις που έγιναν στα πλαίσια αυτής. Κυκλοφορεί γενικά η αντίληψη πως είναι οπισθοδρομικά «κολλήματα» της «άκρας Αριστεράς» ή γενικότερα των «άκρων» του πολιτικού φάσματος οι αρνητικές αναφορές στην Ε.Ε. Τα ίδια τα στοιχεία και τα γεγονότα είναι που ξεριζώνουν την πλάνη αυτή.

Συνθήκη του Maastricht (1992)

Πρόκειται για τη συνθήκη δημιουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία φυσικά δίνει και μια στρατηγικού χαρακτήρα επιταγή για το πού θα κατευθυνθεί η εκπαίδευση. Μεταξύ άλλων διαβάζουμε πως:

«Στόχος της Κοινότητας είναι:

1. Να διευκολύνει την προσαρμογή στις μεταλλαγές της βιομηχανίας, ιδίως μέσω της επαγγελματικής εκπαίδευσης και του επαγγελματικού αναπροσανατολισμού.
2. Να βελτιώνει την αρχική επαγγελματική εκπαίδευση και τη συνεχή κατάρτιση [...]
3. Να αναπτύσσει τη συνεργασία μεταξύ εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και επιχειρήσεων στον τομέα της κατάρτισης.»

Η διακήρυξη της Μπολόνια (1999)

Συνθήκη που υπογράφηκε από τους Υπουργούς Παιδείας της Ε.Ε. και των υπό ένταξη χωρών, η οποία υιοθετεί τις θέσεις της Διακύρηξης της Σορβόνης και προσθέτει τα εξής:

1. Το σύστημα πιστοποιήσεων ορίζεται ως ένα σύστημα «διδακτικών μονάδων», με βάση τις οποίες βαθμονομούνται τα διάφορα μαθήματα. Το πτυχίο πλέον απονέμεται με βάση τον αριθμό μονάδων που μαζεύει κανείς δημιουργώντας πτυχία χωρίς καμμία επιστημονική συνοχή και χωρίς κανένα συλλογικό επαγγελματικό δικαίωμα.
2. Ταυτόχρονα, εισάγει την έννοια του «Συμπληρώματος Διπλώματος», το οποίο θα είναι στην ουσία μια επεξήγηση του ατομικού προγράμματος σπουδών που θα έχει ακολουθήσει ο φοιτητής.
3. Κάνει πλαγίως λόγο για ενιαιοποίηση του τρόπου αξιολόγησης των πανεπιστημίων πανευρωπαϊκώς.

Έκθεση της Επιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων (2001)

Στην έκθεση αυτή, καθορίζονται «οι συγκεκριμένοι στόχοι των εκπαιδευτικών συστημάτων»:

Τα πανεπιστήμια πρέπει «να αυξήσουν τους δεσμούς τους με τις επιχειρήσεις και τους εργοδότες έτσι ώστε να κατανοήσουν καλύτερα τις ανάγκες των εργοδοτών και με τον τρόπο αυτό να αυξήσουν την απασχολησιμότητα των πτυχιούχων τους». Κριτήριο της εκπαίδευσης το «οι διαθέσιμες δεξιότητες στην αγορά εργασίας να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των εργοδοτών»

Σύνοδος της Πράγας (2001)

Η απόφαση αυτής της Συνόδου Υπουργών Παιδείας σηματοδοτεί τη δημιουργία του λεγόμενου «Κοινού Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης», ενός μοντέλου για τα πανεπιστήμια το οποίο περιλαμβάνει όλα τα προαναφερθέντα στοιχεία, και επιπλέον τα εξής:

1. Μεγάλη έμφαση στην αξιολόγηση των ιδρυμάτων, στρώνοντας το έδαφος για τον οικονομικό στραγγαλισμό τους όταν δεν είναι αρκετά «εμπορικά».
2. Την εισαγωγή της «δια βίου εκπαίδευσης». Πρόκειται για μια εύηχη φράση που περιγράφει το γεγονός ότι τα προγράμματα σπουδών θα είναι ταχύρυθμα, ολιγοετή και «μιας χρήσης», καθώς σε κάθε σχεδόν αλλαγή εργασίας, ο εργαζόμενος θα πρέπει να «επανακαταρτίζεται»για να έχει θεωρητική έστω πιθανότητα να βρει δουλειά, καθώς οι «ανάγκες της αγοράς» αλλάζουν συνεχώς.

Πόρισμα της επιτροπής Βερέμη για τα πανεπιστήμια (2006)

Αξίζει να αναφέρουμε αυτή την επιτροπή, γιατί το πόρισμά της εξιοποιήθηκε και προβλήθηκε απίστευτα ώστε να εμφανιστούν ως θεμιτές οι αλλαγές που σκιαγραφήθηκαν παραπάνω. Μεταξύ άλλων, προσθέτει και τα εξής τρία:

1. Περιορισμό της διάρκειας των σπουδών στα ν+2 έτη, ώστε να ανιμετωπιστεί το ανύπαρκτο πρόβλημα των «αιωνίων φοιτητών».
2. Κατάργηση της χορήγησης δωρεάν συγγράμματος στους φοιτητές, με την αιτιολόγηση ότι αυτό το μέτρο έχει χαρακτηριστεί «σπάταλο, αναχρονιστικό και περιοριστικό».
3. Περιστολή του πανεπιστημιακού ασύλου. Δε θα επεκταθούμε, καθώς ο νόμος Διαμαντοπούλου προχωρά πολύ παραπέρα, καταργώντας τελείως αυτή την κατάκτηση του φοιτητικού κινήματος.

Ανακοίνωση της Κομισιόν «Ανασχεδιασμός της Εκπαίδευσης» (2012)

Πρόκειται για μια σύντομη έκθεση η οποία προετοιμάζει τη Σύνοδο Υπουργών Παιδείας το Δεκέμβριο του 2012 στο Βερολίνο, όπου «οι υπουργοί θα υπογράψουν μνημόνιο [...] για την επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση». Ας δούμε λίγο αναλυτικά τα βασικότερα νέα σημεία του εκπαιδευτικού μνημονίου:

1. η αναφορά στην «προσέγγιση με βάση τα μαθησιακά αποτελέσματα που αποτελεί τη βάση του ευρωπαϊκού πλαισίου επαγγελματικών προσόντων» δένεται με τις «προσπάθειες ανάπτυξης εργαλείων για ατομική αξιολόγηση των δεξιοτήτων» ώστε οι εργαζόμενοι «να μπορούν να παρουσιάσουν ένα προφίλ δεξιοτήτων στους δυνητικούς εργοδότες». Εκ νέου η παλιά καλή επιταγή για πλήρη εξατομίκευση των πτυχίων και ακολούθως κατάργηση των εργασιακών δικαιωμάτων που απορρέουν από αυτά, σενάριο που έχουμε δει όπου και να εφαρμόστηκε ένα τέτοιο μοντέλο.
2. Εντυπωσιακή η επιταγή πως «όλοι οι νέοι θα πρέπει να αποκτούν τουλάχιστον μία πρακτική επιχειρηματική εμπειρία πριν ολοκληρώσουν την υποχρεωτική εκπαίδευση». Για όσους θεωρούν πως δε μιλάμε για κρατικά επιδοτούμενη παιδική εργασία προς όφελος διαφόρων εργοδοτών, η Ε.Ε. απαντά πως «προκειμένου να ενθαρρυνθεί η παροχή μαθητείας, οι δημόσιοι πόροι θα πρέπει να κατευθύνονται ειδικά προς τομείς που εμφανίζουν αυξανόμενες ανάγκες εργατικού δυναμικού».
3. Μετά από μια διπλωματικότατη περιγραφή του γιατί τα κράτη δε μπορούν να χρηματοδοτούν επαρκώς την παιδεία, ακολουθεί η θέση πως«τα κράτη μέλη αναπτύσσουν μοντέλα επιμερισμού των δαπανών μεταξύ διαφόρων εταίρων στην εκπαιδευτική διαδικασία – κράτος, επιχειρήσεις και ιδιώτες, ιδρύματα και απόφοιτοι». Γιατί όλοι «εταίροι» είμαστε, εκμεταλλευτές-εκμεταλλευόμενοι, εργοδότες-εργαζόμενοι...

Όλες αυτές οι αλλαγές χρίζουν φυσικά ερμηνείας.

Κατ’ αρχάς, βλέποντάς τες μία προς μία, παρατηρούμε πως όλη η μέριμνα (εκεί που βρίσκεται η ουσία, όχι στα διάφορα φληναφήματα) βρίσκεται στα συμφέροντα των εργοδοτών. Τα ίδια τα ιδρύματα δένονται οικονομικά με τις επιχειρήσεις, εξαναγκάζονται να πουλάνε έρευνα κι εγκαταστάσεις για να έχουν πόρους, και τα προγράμματα σπουδών τους πιέζονται να δομούνται γύρω από τις τρέχουσες ανάγκες των επιχειρήσεων.

Δεύτερον, η πίεση βρίσκεται στο να βγαίνουν οι φοιτητές όσο το δυνατόν γρηγορότερα και με μικρότερη δαπάνη στην αγορά εργασίας. Ο εργαζόμενος που έχει μορφωθεί φτηνά, κοστίζει και λιγότερο μισθολογικά. Ακόμα περισσότερο, ο εργαζόμενος που είναι αποσπασματικά μορφωμένος, άρα κατ’ αρχήν ικανός μόνο για συγκεκριμένες (ή και για μια συγκεκριμένη) δουλειά είναι διατεθειμένος να δεχθεί πολύ χαμηλότερο μισθό και συνθήκες εργασίας, ξέροντας πως η επανακατάρτιση για να βρει άλλη δουλειά θα του κοστίσει πολύ σε χρήμα και χρόνο.

Τρίτον, καταργείται κάθε συλλογική αναπαράσταση, ακόμα κι όσον αφορά την έννοια του ενιαίου πτυχίου. Στην ουσία, το ατομικό πρόγραμμα σπουδών στη βάση των πιστωτικών μονάδων σημαίνει πως μπορούν να ξεθεμελιωθούν τα εργασιακά δικαιώματα που εξασφάλιζε ένα πτυχίο, καθώς ο κάθε απόφοιτος έχει ένα διαφορετικό «φάκελο προσόντων», ο οποίος του αφαιρεί την κοινή βάση πάνω στην οποία διεκδικούσε συνθήκες εργασίας και μισθό με όλους τους συναδέλφους του.

Τέταρτον , η Ευρωπαϊκή Ένωση ως μηχανισμός των κεφαλαιοκρατών προωθεί ενεργά και με συνεχή τρόπο αυτού του τύπου τα συμφέροντα, προσπαθώντας να ταυτίσει το «κοινωνικό συμφέρον» με το συμφέρον των λίγων εχόντων και κατεχόντων.

Με όλα αυτά και πολλά άλλα δεδομένα, ένα φοιτητικό και νεολαιίστικο κίνημα που πραγματικά μπορεί να πετύχει νίκες θα πρέπει να μπορεί να ανατρέπει κάθε είδους εφαρμογή των παραπάνω κανονισμών και λοιπών νομοθετημάτων, να μπορεί να δείχνει ότι η πολιτική της ΕΕ δεν μπορεί να εξυπηρετεί τα συμφέροντα και τις ανάγκες της νεολαίας και των εργαζομένων.